کارایی تطبیقی تعاونی‌های کشاورزی در بخش تأمین نهاده با رویکرد اقتصاد هزینه مبادله (مطالعه موردی: استان خراسان جنوبی)

استفاده از سازوکار تعاونی در همه بخش­ها به‌ویژه بخش کشاورزی بسیار دارای اهمیت است. از تعاونی‌های کشاورزی برای تدارک خدماتی چون تأمین نهاده‌های کشاورزی، تأمین مالی و بازاررسانی محصولات کشاورزی استفاده می‌شود. این مقاله با استفاده از رویکرد اقتصاد هزینه مبادله، کارایی تطبیقی شرکت‌های تعاونی خراسان جنوبی در بخش تأمین نهاده کشاورزان را بررسی می‌کند. اقتصاد هزینه مبادله با پیوند دو بعد سازوکارهای مختلف و ویژگی­های مبادلات توسط بحث کارایی تطبیقی شناخته می­شود؛ تغییر ویژگی­های مبادله سازوکار مورد استفاده کنشگر را نیز تغییر می­دهد و سازوکاری انتخاب می­شود که کمترین هزینه مبادله را وارد کند. بنابراین، با استفاده از یک مدل اقتصادسنجی پروبیت رابطه سازوکارهای تأمین نهاده کشاورزان (تعاونی، غیرتعاونی و ترکیب) با ویژگی­های مبادلات (تحدید دارایی، نااطمینانی، بسامد مبادلات) و متغیرهای کنترل بررسی شده که از طریق پرسشنامه پژوهش کمّی شده­اند.  نتایج نشان می­دهد که برخی از شاخص­های اقتصاد هزینه مبادله معنادار شده‌اند. به‌عنوان مثال، در شرایط افزایش تحدید برتری رقبا در نام تجاری، احتمال تقلب فروشندگان نهاده، تأثیر‌گذاری تحریم و بالا رفتن حجم نهاده خریداری شده، استفاده از تعاونی­های کشاورزی کارایی تطبیقی دارند. توسعه تعاونی‌ها نیازمند دقت نظر در کارایی تطبیقی آنهاست.